Knieklachten tijdens het fietsen
Kniepijn is een vervelende en veelvoorkomende blessure onder fietsers en uit zich op verschillende manieren. Afgezien van traumatische verwondingen zijn problemen met betrekking tot de knie altijd het gevolg van overbelasting. Dat wil zeggen dat de pijn geleidelijk toeneemt gedurende één of meerdere ritten en alleen verlicht wordt wanneer je van de fiets af bent. Als de irritatie die het probleem veroorzaakt groot genoeg is, kan de pijn ook buiten het fietsen doorwerken in je dagelijks leven.
Kniepijn valt grofweg te verdelen in twee hoofdcategorieën:
1. Pijn aan de voorzijde of achterzijde van de knie. Meestal komen deze klachten voort uit overstrekking of het te diep doorbuigen van de knie tijdens het fietsen. Vaak zijn stijfheid en vermoeidheid van de hamstrings of quadriceps spieren de voorlopers van de klacht, die vervolgens verergeren tot ernstige pijn naarmate de belasting van het fietsen tijdens je rit voortduurt. De pijnlijke structuren zijn meestal je patellapees (de grote, driehoekige pees die je knieschijf met je onderbeen verbindt) of de structuren eronder, en de hamstring aanhechting aan de achterkant van de knie. Minder vaak voorkomend zijn de aanhechtingen van de kuitspier die net boven je knie aan de achterkant ontstaan.
Deze problemen beginnen meestal met een te hoge zadelstand. Fietsdeskundigen gebruiken al vele jaren goniometers (gewrichtshoekmeters) en bewegingsregistratiesoftware om de kniehoeken te meten. Je zult vaak horen dat fietsdeskundigen en websites verhalen verspreiden zoals "de kniehoek bij maximale strekking moet tussen 142 en 148 graden zijn en bij minimale strekking...enzovoort." Deze metingen zijn "vuistregels" en zijn over het algemeen grotendeels nutteloos voor de meeste fietsers. Als je bijvoorbeeld bijzonder stijve hamstrings, bilspieren of een stijve lumbale wervelkolom hebt, zullen deze "regels" vaak resulteren in fysieke klachten, waarvan kniepijn er een van kan zijn, als de fiets op deze manier is ingesteld. Dit is een van de grote redenen waarom ik geloof in een gepersonaliseerde bikefit, waarbij de persoon centraal staat. Een goed lichamelijk onderzoek voorafgaand aan de meting is hierbij essentieel.
Persoonlijk ben ik geen voorstander van het vastklampen aan een gefixeerde kniehoek die wordt gebruikt als richtlijn voor zadelhoogte en setback. Vaak resulteert het eindresultaat van zo'n afstelling in een zadel dat te hoog staat. Elke verhoging van de zadelhoogte boven optimaal zal resulteren in een zekere mate van instabiliteit op het zadel (duidelijk inzichtelijk te maken met behulp van een zadeldrukmeting). Een te hoge zadelstand zal zich doorwerken in de gehele keten van het been. Kniepijn, hamstringproblemen en pijn in de bil regio zijn vaak het gevolg. Ik zie regelmatig fietsers die zijn afgesteld met behulp van geautomatiseerde systemen of bewegingsregistratiesoftware die tot wel 40 mm te hoog zitten. Deze software is goed om te gebruiken en een houding inzichtelijk te maken, maar niet om blindelings over te nemen. Ieder persoon is uniek en daardoor is het onmogelijk om voor ieder persoon dezelfde houding/maten te hanteren. De software moet gezien worden als een hulpmiddel en niet als gouden standaard.
2. De andere belangrijke categorie van kniepijn is pijn aan de buitenzijde of binnenzijde van de knie. Deze zijn lastiger en hebben tal van mogelijke oorzaken. Simpel gezien is de oorzaak van de kniepijn het resultaat van een beweging van de knie die niet synchroon loopt met de bewegingsrichting van de traparm (crank). De knie is een eenvoudig scharniergewricht dat alleen goed kan functioneren als het in de juiste bewegingsrichting beweegt. Elke afwijking van de knie op het gebied van rotatiebeweging (draaiing) of ovaalvormigheid in het volgen van de knie zal resulteren in overmatige belasting van de buitenste structuren (de iliotibiale band of "ITB" is een veelvoorkomende boosdoener) of, minder vaak, de binnenste structuren van de knie. Vaak voelt de pijn dof en "achter de knieschijf" - dit is een duidelijk teken dat de knieschijf, het grote bot aan de voorkant van je knie dat als een krachtkoppel werkt voor de spieren van de quadriceps, krachtig uit zijn natuurlijke verticale bewegingspatroon aan de voorkant van het dijbeen wordt getrokken.
Een verkeerd sporingspatroon van de knieschijf is de meest voorkomende oorzaak van de knie gerelateerde pijnen die we zien en kan worden veroorzaakt door vele verschillende problemen, die zich bijna allemaal boven of onder de knie zelf afspelen. De knie zit als gewricht tussen de enkel en de heup. De stand van deze twee gewrichten heeft dus een directe invloed op het kniegewricht. Strakke of zwakke spieren in de heup en bovenbeen, een instabiele voetboog, onjuiste plaatsing van de schoenplaatjes, een te hoog of te laag zadel, of onjuiste breedte van de pedalen, kunnen allemaal een rol spelen in een foutief bewegingspatroon van de knie. Als we nog verder zouden kijken naar de gehele afstelling van de fiets, kan zelfs de positie van het stuur hier ook een rol in spelen.
Meestal zien we fietsers met pijn aan de linkerknie. Dit is meestal het gevolg van een probleem aan de rechterkant. Het lijkt aanzienlijk vaker voor te komen dat een renner zijn rechterheup laat zakken en naar voren rolt dan de linker. Vermoedelijk vanwege het feit dat de meeste mensen rechtsdominant zijn. Hierdoor is de aansturing aan deze zijde beter ontwikkeld. Als er problemen in de afstelling zijn, dan krijgen we de voorkeur om één zijde (de dominante zijde) goed te laten blijven functioneren. Hierdoor komt uiteindelijk de linkerknie in het gedrang.
Uiteindelijk is de fiets een symmetrisch voorwerp en zijn wij mensen dat juist niet. De verschillen zijn zeer uiteenlopend en kunnen veroorzaakt worden door zowel een foute afstelling van de fiets, als fysieke voorkeuren.
Hierdoor bestaat er uiteindelijk geen standaardmodel dat je kunt volgen om tot een persoonlijk optimale houding te komen. Zowel een nauwkeurig lichamelijk onderzoek in combinatie met de juiste interpretatie van de software die wij als bikefitters tot onze beschikking hebben, zijn belangrijk om tot jouw ideale houding te komen. Dit beeld kan veranderen naarmate ook onze getraindheid en bewegelijkheid over de tijd zal veranderen. Tot slot moeten we zeker niet uit het oog verliezen wat iemand zijn persoonlijke doel is, ook dit is bepalend voor de uiteindelijke positie.
